Zeist 14 oktober 2023

Lieve Arnon,

Het is 1961 als de Nederlanders Evert Rijdon en Lou de Jager in een Renaultje 4 de grens met de Oekraïne oversteken. Dat ze individueel (niet in een groep) reizen en de hoeveelheid camera’s die zichtbaar op de achterbank liggen, is voor de KGB reden genoeg om deze ‘toeristen’ te volgen. Kiev, Charkov, de Krim, Odessa er is geen restaurant dat de twee bezoeken zonder dat de Russische geheime dienst er weet van heeft. 

Door de patrijspoorten van een schip maakte Evert Rijdon weleens stiekem wat foto’s van Russische haveninstallaties, maar ervaring of een opleiding tot spion hebben de twee eigenlijk nooit gehad. Samen met de CIA verzorgde de buitenlandse inlichtingendienst een briefing waarna ‘Jansen en Janssen’ voor een wekelijkse vergoeding van honderdtwintig gulden op pad gaan. Niet vanuit idealisme, maar op zoek naar spanning en avontuur. 

Toen wij samen naar Transnistrië vertrokken, moest ik me vooraf melden bij de militairen inlichtingen-, en veiligheidsdienst (MIVD). Officieel kreeg ik geen opdracht, maar er waren wat objecten waar men interesse in had. Foto’s van grensposten, checkpoints, fabrieken en alles wat militair was, waren welkom. Omdat ik toch al op de loonlijst van defensie stond, hoefde ik om vergoedingen niet te vragen en in geval van arrestatie, zou men dit gesprek ontkennen. Dan was ik niet meer dan een toerist die een beetje dom gedaan had en stond ik er alleen voor.

Op zoek naar de wapen-, en mensenhandel spraken we in de afvallige Moldaafse provincie Transnistrië met diverse mensen. Toonde ik me bereid om me via Irina uit te laten huwelijken aan een lokale dame en deden we ons in de stad Bendar voor als investeerders die zochten naar een hotel om over te nemen. De eigenaar, een oud Spetsnaz officier, leidde ons via de ondergrondse bar (een regelrechte mancave) via de winkel waar bruidsjaponnen gehuurd konden worden naar de aanwezige suites. Kamers die volgens hem ingericht waren naar onze smaak. Met zijn toestemming maakte ik een foto van de kamer. 

In tegenstelling tot Rijdon en de Jager die in Kiev tot dertien jaar cel veroordeeld worden, waren wij een kleine week later weer gewoon thuis. Opnieuw moet ik me melden bij de MIVD. Teleurgesteld constateren ze dat er toch meer te fotograferen geweest moet zijn dan het grote hartvormige bed met purperrode satijnen lakens, dan de set van een goedkope pornofilm. Later die dag mail je mij dat iedereen met wie wij gesproken hebben, bezoek gekregen heeft. ‘Het is beter als we voorlopig niet terugkeren naar Transnistrië’, schrijf je. Toch vind ik dat we juist nu samen in een Renaultje vier, terug moeten gaan naar Tiraspol, naar Transnistrië dat staatje aan de grens met Oekraïne waar Poetin al jaren met een schuin oog naar kijkt. 

Liefs 

Niels