Samen met Mitch, een surfer met lange geblondeerde krullen, loop ik het vliegtuig uit. Mitch moet nog door naar Australië, maar overnacht vanwege zijn aansluiting in Singapore. Voor ons staat een Duitser met zijn dikke vrouw die gedurende de vlucht elke tien minuten voor me langs moest om te plassen, iets te vragen aan de beroepsmatig geduldige stewardessen of gewoon omdat ze even moest bewegen. Ze heeft de rits van haar heuptasje iets geopend om snel bij haar paspoort te kunnen komen, draagt degelijke sandalen en een te strak kanariegeel shirt op een weinig flatterende korte bruine short.

Ook nu beweegt ze zenuwachtig heen en weer, af en toe leunt ze opzij om voorbij de rij te kijken, zoals je in een file doet om te zien waar het vooraan is misgegaan. Voetje voor voetje schuiven we naar de douane en vertelt Mitch me hoe hij liftend door Europa trok. Internet bestond nog niet en couchsurfend avant la lettre, regelde hij ook ‘liftend’ zijn slaapplaatsen in kroegen, restaurants of gewoon tijdens een gesprek op straat.

Op Schiphol liepen we elkaar tegen het lijf en toevallig zat hij gedurende de vlucht naast mij aan de andere kant van het gangpad. Ik ben negentien, hij zesentwintig. De verhouding tussen hem en mij is vanuit mijn perspectief simpel: hij is relaxed, cool en ik wil het worden. Pas als de zenuwachtige Duitse gehaast haar paspoort op de balie legt, trekt Mitch het uit de achterzak van zijn versleten spijkerbroek en rits ik mijn rugzak open om het te pakken.

‘Amsterdam.’ De douanier kijkt ons aandachtig aan, dus ik knik vriendelijk, maar even later blijkt dat hij het tegen zijn collega heeft.

‘You two please wait over there’, zegt hij en wijst ons een plek waar vandaan we ieder door twee politieagenten naar een apart kamertje worden geleid. Een surfer en een rebels geklede Nederlander met een versleten pet en sneakers, een enkele blik op ons paspoort was voldoende om van alle passagiers juist ons eruit te kiezen voor een extra controle.

‘Have a nice stay in Singapore’, is alles wat de agent zegt, terwijl hij de rubberhandschoenen uittrekt en wegwerpt. Hij knikt naar de deur ten teken dat ik mag gaan. Ook Mitch heeft de controle overleefd en lacht.

‘Same old story’, zegt hij over iets wat voor mij nieuw is, maar voor hem blijkbaar de norm. Het nieuwe gaat er snel van af als ik in de jaren die volgen in mijn eerste eigen auto regelmatig in Frankrijk ben voor vakanties , of een bezoek aan mijn zus die in Clermont studeert.

Bij de grens, maar ook op de autoroute of in de stad word ik regelmatig aan de kant gezet en gecontroleerd, papieren zijn een geldig excuus om mijn auto te doorzoeken en vast te kunnen stellen of ik voldoe aan het wereldwijde beeld van de blowende Nederlander.

Net als rapper Typhoon pas ik in een hokje, en meestal vinden we dat niet prettig. We vergeten dat categoriseren precies is wat ons brein nodig heeft om de wereld begrijpelijk te maken, logisch en voorspelbaar en ook bij de politie werkt dat zo. Sinds we de ethiek echter met evolutie verwarren en we doodsbang zijn om in het hokje van racist of extremist geplaatst te worden, lijken we af te stevenen op een democratie van totale en constante verontwaardiging en beschuldiging.

Wat overblijft, is een spookstad van verlaten hokjes, op een enkel hokje na: dat van slachtoffer. Want als je tegenwoordig geen slachtoffer meer bent, ben je dan nog wel iemand?

Niels ®elen